Elke vrijdag geeft de SLAA u een geheel subjectieve leestip om het weekend mee door te komen. Deze week: De atlas van afgelegen eilanden. Vijftig eilanden waar ik nooit ben geweest en ook nooit zal komen van Judith Schalansky (Uitgeverij Signatuur).

Eilanden, zeker de meer afgelegen exemplaren, hebben de neiging tot de verbeelding te spreken. Judith Schalansky maakt optimaal gebruik van dit gegeven in haar prachtig vormgegeven boek De atlas van afgelegen eilanden. Vijftig eilanden waar ik nooit ben geweest en ook nooit zal komen. Hoewel het boek door de uitgeverij wordt gepresenteerd als roman, is het eigenlijk een bundeling van zkv’s voorafgegaan door een essayistische uiteenzetting over wat het afgelegen eiland zo aanlokkelijk maakt voor schrijvers, lezers en andere ontdekkingsreizigers. Terwijl de absurditeit van de werkelijkheid vervaagt in de relativerende uitgestrektheid van de grote landmassa’s, komt ze op eilanden heel duidelijk naar voren, zo redeneert Schalansky: ‘Een eiland is een theatrale ruimte: alles wat hier gebeurt, wordt bijna vanzelf gecomprimeerd tot verhalen, tot kamerspelen in het niets, tot literaire stof. Kenmerkend voor deze vertellingen is dat de waarheid en verdichtsel niet meer uiteen te houden zijn, dat realiteit gefictionaliseerd en fictie gerealiseerd wordt … Het eiland schijnt een oord te zijn dat tegelijk werkelijkheid en zijn eigen metafoor is.’

Met deze visie in gedachten zijn de verhalen die volgen des te fascinerender om te lezen. Nooit is duidelijk op welk punt van het spectrum tussen feit en fictie de vertellingen zich bevinden. Bij naslag blijkt dat sommige van de meest bizarre verhalen vrijwel volledig op waarheid berusten en dat enkele van de meer geloofwaardige fragmenten grotendeels verzonnen zijn. Zo is er een eiland waar tweederde van de nieuwgeborenen op hun achtste levensdag op mysterieuze wijze sterft (Saint Kilda); wordt beschreven hoe Napoleon Bonaparte op een eilandje op 1.850 kilometer afstand van het dichtstbijzijnde vasteland stierf (Sint Helena); en wordt verhaald van het eiland Tromelin, een zandbank van 800 vierkante meter waar 60 tot slaaf gemaakte mensen na een schipbreuk bijna 16 jaar lang wachten op redding. Acht van hen redden het.

Het is goed te zien dat er in deze tijden nog uitgevers zijn die het aandurven een zo prachtig opgemaakt boek te publiceren, iets wat relatief kostbaar is en daarmee de verkoopprijs ook direct opjaagt. Echter, de uitstekende esthetische verzorging als wel de inhoudelijke kwaliteit van dit boek maken dat de 40 euro die je ervoor betaalt zich meer dan uitbetalen. Dit is een boek waar je uren en uren in kunt blijven bladeren, en ongeacht op welke pagina je het openslaat, je vindt altijd het begin van een wonderlijk verhaal.

Door: Esther Kuijper

Judith Schalansky
De atlas van afgelegen eilanden. Vijftig eilanden waar ik nooit ben geweest en ook nooit zal komen
Uitgeverij Signatuur
Vertaler: Goverdien Hauth-Grubben
€ 39,95
144 pagina’s